'An Gnáthrud' - Ceist ar léargas ar an nGnáthshaol - Scríofa ag Leah Mulloy Bl. 5

'Tugtar léargas iontach dúinn sa ghearrscéal seo ar an ngnáthshaol i mBéal Feirste.' Déan plé ar an ráiteas seo. (30 marc)

Rinne mé staidéar ar an ngearrscéal ‘An Gnáthrud’ le Deidre Ní Ghrianna. Is fíor go

bhfaighimid léargas iontach ar an ngnáthshaol i mBéal Feirste. Baineann sí úsáid

éifeachtach as codarsnacht, atmaisféar agus friotal chun méadú a dhéanamh ar an uafás a cuireadh os comhair na léitheoirí le linn an ghearrscéil.

Teicníocht a úsáideann an t-údar go héifeachtach ná an chodarsnacht. Tá codarsnacht

láidir i saol príobháideach Jimmy, a phearsantacht shéimh, ghrámhar agus an timpeallacht ina

mairíonn sé. Nuair a bhíonn sé ag an mbéar, cuireann sé saol truamhéalach na meisceoirí i

gcomparáid lena theach teolaí féin atá cosúil leis ‘na pictiúir a tchifeá ar na hirisí loinnreacha

ardnósacha’ ba mhaith leis a bheith lena thriúr leanaí óga ‘go dteannadh sé lena chroí iad’.

Ta codarsnacht láidir idir a smaointe den teach, den tine, dá bhean chéile agus dá ghrá di

agus an fuath agus an dainséar ata mórthimpeall air ar an tsráid, áit a thagann carr suas

chuige go mall agus a scaoiltear urchar leis, á mharú. Faighimid léiriú ar fhoréigean na

cathrach, áit a maraítear daoine soineanta go fánach, gan chúis ar bith.

Ina theannta sin, cruthaítear atmaisféar gruama, sceirdiúil, dorcha sa ghearrscéal. I

dtuaisceart na hÉireann, le linn na dtrioblóidí móra nár ghnáthrud comónta é seo-atmaisféar

bagrach, baolach agus dorcha. Tá an teach tábhairne lán ach braithimid go bhfuil uaigneas

ar Jimmy, an príomhcharachtar, agus nach maith leis a bheith ann ar chor ar bith. ‘Ba mhaith

liom gabháil na bhaile’. Oíche fhuar, dhorcha i mí na Samhna atá ann. Luaitear nach raibh i

Jimmy sa tsráid ach ‘duine gan ainm’. Leis sin, is léir nach bhfuil ciall dá laghad leis an

bhforéigean a tharlaíonn ag deireadh an ghearrscéil. Ba ghnáthdhuine é Jimmy nach raibh aon bhaint aige leis an mbaol, an bhagairt ná an dainséir atá le brath sa scéal seo. Léiríonn Ní Ghrianna an foréigean seicteach a tharla go laethúil sa chathair go han-chumasach sa bhealach sin le húsáid a bhain sí as an atmaisféar gruama dorcha ó thús deireadh an scéil.

Feicimid freisin go mbaintear úsáid as Gaeilge chanúnach Uladh sa ghearrscéal, rud a

chuireann le nádúrthacht an scéil. Úsáideann an t-údar focail ar nós ‘oilithreacht’ agus

‘deasghnátha’ ag cur síos ar a nósanna ar an Aoine: tuigtear dúinn gur saol traidisiúnta,

áitiúil atá acu. Friotal gonta, lom a úsáidtear sa scéal. Úsáideann an t-údar stíl simplí,

tharraingteach. Ní bhíonn muid ag súil le bás obann Jimmy. Ba chríoch thragóideach,

thubaisteach í. Fágadh gnáththeaghlach Jimmy gan aon athair, d’aon ghnó a dhéanann an

t-údar é seo chun scéin agus uafás an tsaoil sin a léiriú do lucht léitheoireachta.

Is léir ó na pointí a luaigh mé cheana féin go bhfaighimid léargas iontach ar an ngnáthshaol i

mBéal Feirste. Úsáidtear codarsnacht, atmaisféar dorcha agus friotal go héifeachtach sa

scéal seo. Tá na himeachtaí ar fad sa scéal agus na pearsana sochreidte. Níl dabht ar bith i

m’aigne go bhfaighimid léargas iontach ar an ngnáthshaol i mBéal Feirste ón ngearrscéal

‘An Gnáthrud’ le linn ré na dtrioblóidí.

Scríofa ag Leah Mulloy Bl. 5